Karlovy Vary - Najsłynniejsze czeskie uzdrowisko. - Czeskie klimaty - okiem Polaka

Miasto w zachodnich Czechach, stolica kraju karlowarskiego. Leży w Zagłębiu Sokołowskim, u podnóża szczytów Lasu Sławkowskiego, u zbiegu rzek: Ohře oraz Teplá. Jest największym czeskim uzdrowiskiem i największym z miast tworzących tzw. „Zachodnioczeski Trójkąt Uzdrowiskowy” (Karlowe Wary,  Mariańskie Łaźnie oraz Franciszkowe Łaźnie). Znaczną część miasta zajmują tereny górskie, znajdujące się w obrębie Parku Krajobrazowego Lasu Sławkowskiego. W jego granicach znajdują się liczne szczyty. Na rzece Teplá, w graniczącej z Karlowymi Warami miejscowości Březová poprzez budowę 40-metrowej zapory wodnej utworzono  w 1934 r. sztuczne jezioro Březová, którego głównym celem jest ochrona miasta przed powodziami.

Osada o nazwie Vary (Ukrop) została założona około 1350 r. Obecną nazwę miejscowość zawdzięcza cesarzowi rzymskiemu Karolowi IV, który przebywał tu w 1370 r. i nadał jej prawa miejskie. Nazwa Karlovy Vary powstała z połączenia imienia cesarza i słowiańskiego określenia gorących źródeł. Przez ponad dwieście lat miejscowość liczyła niewiele więcej niż sto budynków. Wkrótce jednak nadszedł kres świetności miasteczka. W 1582 r. doszło do wielkiej powodzi, a podczas pożaru w 1604 r. spłonęło 99 spośród 102 istniejących budynków. Na domiar złego, w 1618 r. wybuchła wojna trzydziestoletnia, co spowodowało drastyczne zmniejszenie się liczby kuracjuszy. W połowie XVII w., po wojnie trzydziestoletniej, Karlowe Wary stały się modne wśród arystokracji i zaczęły się rozbudowywać. Wśród odwiedzających miasto najliczniejszą grupę stanowiła szlachta saska, polska i rosyjska. Ostateczny wygląd Karlowe Wary uzyskały u schyłku XIX w. W XIX stuleciu miasto zaczęło rozwijać się poza wąską doliną rzeki Teplá i wraz z zabudową wkroczyło na zbocza Rudaw. Większość obecnej zabudowy pochodzi właśnie z tego okresu. Liczba mieszkańców i odwiedzających uzdrowisko znacznie wzrosła, kiedy w latach 1870-1871 doprowadzono do Karlowych Warów kolej. Tarasowa zabudowa - uzdrowisko leży na wzniesieniach sięgających od 370 do 644 m n.p.m. - nadaje miastu charakterystyczny krajobraz.

Gotycka i renesansowa architektura została całkowicie zniszczona przez pożar w 1604 r. Odbudowane w stylu barokowym miasto ponownie spłonęło w 1759 r., zachował się jedynie kościół Marii Magdaleny. Odbudowa miasta po katastrofalnym pożarze z 1759 r., który zniszczył większość drewnianych budynków, była zapowiedzią wielkich przemian, które miały nastąpić sto lat później. W ciągu XIX stulecia bardzo szybko rosła liczba odwiedzających Karlowe Wary. Pociągnęło to za sobą olbrzymi boom budowlany, który całkowicie zmienił oblicze miasta. Większość XVIII-wiecznych budynków została zburzona, a na ich miejscu powstały setki nowych kamienic i willi, liczne gmachy publiczne, domy zdrojowe i kolumnady, tworzące unikatowy na skalę światową zespół architektoniczny. Wielki wpływ na wygląd miasta miała spółka Ferdynanda Fellnera i Hermana Helmera, według projektów której powstało 20 ważnych obiektów, jak np.: nowy Grandhotel Pupp, Łaźnie Cesarskie czy Kolumnada Parkowa. W 1938 r. miasto jako część Kraju Sudeckiego znalazło się w granicach III Rzeszy. Koniec II wojny światowej przyniósł tragiczne wydarzenia. W wyniku trzykrotnych bombardowań przez brytyjskie lotnictwo w 1944 i 1945 r. całkowicie zniszczone zostały oba dworce kolejowe, a także znaczna część dzielnicy Rybáře. Tuż po wojnie dokonano wysiedlenia 20 tys. Niemców zamieszkujących Karlowe Wary (całe miasto miało 50 tys. mieszkańców). Bardzo negatywnie na mieście odbiła się także nacjonalizacja wszystkich obiektów uzdrowiskowych, sanatoriów, hoteli itd. Dziś odrestaurowane - przy zachowaniu secesyjnego stylu zachwycają swym pięknem.

Śródmieście Karlowych Warów jest w zasadzie podzielone na dwie części - starszą położoną w wąskiej dolinie rzeki Teplá, obecnie uzdrowiskowo-turystyczną oraz młodszą - bo powstałą w 2. połowie XIX w. - na w miarę płaskim terenie wzdłuż rzeki Ohře, obecnie będąca centrum gospodarczym i administracyjnym miasta. Położenie tej pierwszej części w dolinie rzeki, powodujące ograniczone możliwości rozwoju przestrzennego, wymusiło częściową zabudowę górskich stoków. W efekcie spacerując po centrum miasta można odnieść wrażenie, że jest ono jakby "zbudowane na kilku poziomach" - znad dachów kamienic "wyrastają" następne, znad ich dachów kolejne. Sama rzeka ma olbrzymie znaczenie dla kształtu przestrzennego miasta zamieniając się w ścisłym centrum w miejski kanał, po obu brzegach którego biegnie elegancka promenada. Historyczne centrum Karlowych Warów stanowi jedyny w swoim rodzaju zespół architektoniczny tworzony przez wielkomiejskie kamienice, wille, domy zdrojowe i kolumnady. Najliczniej reprezentowane są wszystkie odmiany historyzmu i secesja.

Pierwszą rozprawę o leczeniu kuracyjnym w Karlowych Warach napisał lekarz uzdrowiskowy Václav Payer w 1522 r. Oprócz kąpieli proponował pacjentom również picie wód źródlanych. Balneologię karlowarską znacznie udoskonalił znakomity lekarz David Becher. Przeprowadził pierwsze badania naukowe wód i w 1764 r. rozpoczął produkcję oraz eksport soli źródlanych. Nawoływał też do umiarkowanego picia wód leczniczych - maksymalnie 400 ml na dzień i zalecał kuracjuszom kąpiele. Od jego nazwiska wzięły swoją nazwę kubki tzw. becherki z zabawnym dziobkiem, z którymi wczasowicze spacerują po parkach zdrojowych. Johan Georg Pupp w 1755 r. rozpoczął na szeroką skalę tradycję działalności hotelowej i restauracyjnej w uzdrowisku. W 1826 r. Jean de Carro założył łaźnię parową niedaleko źródła Vřídlo. W 1905 r. dotarł do uzdrowiska wpływ praskiej szkoły balneologicznej i zaczyna się tutaj leczyć chroniczne choroby metabolizmu, wykorzystując źródła z alkaliczno-słoną wodą. Przed I wojną światową Karlowe Wary należały do najczęściej odwiedzanych uzdrowisk w Europie. Karlowe Wary gościły: cara Rosji Piotra Wielkiego, króla Saksonii i Polski Augusta Mocnego, Johanna Wolfganga Goethego (14 razy), Friedricha Schillera (spędził tutaj miodowy miesiąc), Adama Mickiewicza, Otto von Bismarcka i Mustafę Kemala Atatürka.

Jak głosi legenda, Karlowe Wary założył już w XIV w. Karol IV, król Czech i cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Podobno przypadkiem trafił na tutejsze wyjątkowe źródła, w czasie polowania na jelenia. Przez stulecia powstawało tu uzdrowisko, którego sława szybko przekroczyła granice Czech. Stało się ono synonimem elegancji i świadczyło o dobrej pozycji towarzyskiej kuracjuszy. Bywały tu tak znane postacie jak: J.W. Goethe, L. van Beethoven, N. Gogol, N. Paganini, G. Casanova, W. A. Mozart, a także wielu przywódców państw z całego świata. Dzięki odbywającemu się tu, jednemu z najbardziej prestiżowych festiwali filmowych, przyjeżdża tu także wiele gwiazd kina światowego.

Według legendy w XII w. w lesie w pobliżu Karlowych Warów osiedlił się legendarny pustelnik Linhart. Podobno przybył tu z odległych Włoch, jako skruszony grzesznik. W rodzinnej miejscowości jego egoistyczne zachowanie spowodowało śmierć niewinnej dziewczyny. Do końca swoich dni przebywał w tutejszych lasach i swoimi dobrymi uczynkami próbował odpokutować za swoje przestępstwa. Stał się bardzo mądrym człowiekiem i uzdrowicielem. Podczas leczenia chorych ludzi i zwierząt stosował wodę termalną z Karlowych Warów oraz mieszanki miejscowych ziół. Mówiło się, że jego pustelnia stanowiła zalążek późniejszego kościoła św. Linharta.

Faktycznie w lasach na północnym stoku Abergu, w pobliżu Karlowych Warów, w średniowieczu była wieś Obora z romańskim kościołem św. Linharta. Kościół był posadowiony na bardzo starych fundamentach, natomiast pisemne wzmianki o nim są datowane już na 1246 rok. W czasie badań archeologicznych w latach 1989-2001 zostały odkryte ruiny kościoła.

Jednym z wybitnych obywateli Karlowych Warów był baron August von Lützow, który na wzgórzu nad miastem zbudował piękną willę. Był znany ze swoich ciągłych sporów z radnymi. To on na miejscu znanym pod nazwą Jelení skok usadowił rzeźbę kozicy, aby zaprotestować przeciwko legendzie o powstaniu Karlowych Warów dzięki skokowi jelenia do gorącego źródła. Inna historia jest związana z posągiem kota przy willi barona. Mówi się, że po postawieniu w pobliżu willi barona pomnika Karola IV, baron ustawił na wysokim cokole rzeźbę siedzącej kotki. Początkowo była ona zwrócona w kierunku miasta, ale później posąg obrócono w kierunku ulicy Na Vyhlídce. Ekscentryczny baron chciał w ten sposób ośmieszyć radnych miasta.

Faktycznie przy willi barona Lützowa z 1844 r. znajdują się tarasowe ogrody. Rzeźba kotki z brązu znajduje się pośrodku ogrodów i została ustawiona już po 1858 r., czyli po postawieniu pomnika Karola IV.

O powstaniu miasta Karlowe Wary pisało już wielu znanych i mniej znanych autorów. Zapoznajmy się z legendą, którą napisał renesansowy lekarz dr Fabian Sommer, pochodzący z Karlowych Warów, w swojej książce na temat wykorzystania wód leczniczych z 1571 r.

Pewnego razu Karol IV wybrał się do pobliskich lasów górskich i dolin na polowanie. Na tym terenie biło wtedy wiele gorących źródeł mineralnych, a lasy były bogate w zwierzynę. Podczas polowania, jeden z psów zaczął gonić dzikiego zwierza. Podczas pogoni pies wpadł do głębokiej jamy, z której biło jedno ze źródeł, a powietrze przeszyło jego bolesne wycie. Myśliwi, którzy usłyszeli wycie psa początkowo myśleli, że to dziki zwierz go poranił. Podeszli bliżej i zobaczyli, że pies jest tylko mocno wystraszony. Wyciągnęli go i przy okazji sami spróbowali gorącej wody źródlanej, która tak bardzo wystraszyła psa. O całym zajściu poinformowali cesarza Karola IV, który z całą swoją drużyną udał się w to niezwykłe miejsce, podziwiając wspaniałe dzieło natury. W obecności swoich lekarzy władca powiedział, że takie gorące źródła mogą być pomocne w leczeniu wielu poważnych chorób. Następnie władca użył gorącej wody na swoją chorą nogę i od razu poczuł ulgę i poprawę. Karol IV był zachwycony i nakazał zasiedlenie tego miejsca i wybudowanie wokół źródeł domostw. Miejsce, gdzie cesarz zażywał wód termalnych znajdowało się tam, gdzie kiedyś były Miejskie Łaźnie, a obecnie znajduje się Ratusz. Źródło to nie było zbyt silne, a woda z niego była jedynie letnia. Legenda głosi, że obok źródła do skały przymocowano tron, na którym przesiadywał cesarz. Miejsce to nazywane było, przez długi czas "Tronem Cesarza Karola". Na cześć swojego odkrywcy miasto zostało nazwane Karlowymi Warami.